“Ons pensioenstelsel is oneerlijk, star, paternalistisch en zijn doel voorbijgestreefd” (uit: ‘Het Nieuwe Werken aan je pensioen’)
Enkele weken geleden mocht ik een presentatie geven op een pensioenbijeenkomst. Ik was een beetje een vreemde eend in de bijt aangezien de overige sprekers en aanwezigen pensioenfonds- en vakbondsmensen waren. Ik werd uitgenodigd om over ‘Het Nieuwe Werken aan je pensioen’ te komen spreken. Mijn verhaal laat mensen vooral op een andere manier denken over pensioen, maar tegelijkertijd is het een pleidooi voor een nieuw, eerlijk, flexibel en toekomstbestendig pensioenstelsel. Een stelsel gebaseerd op individuele beschikbare premieregelingen, Defined Contribution (DC) dus. Dat is niet bepaald in lijn met dat waar pensioenfondsen voor staan, en ik was dan ook positief verrast dat ik uitgenodigd werd. Op deze manier kon er tenminste discussie ontstaan.
Voor mij sprak iemand die geen goed woord over had voor DC. De aanwezigen werden gewaarschuwd voor ‘Amerikaanse toestanden’. Daar moeten mensen zelf beleggen en zijn ze voor hun pensioen afhankelijk van de beurs. En als de rente laag staat als je met pensioen gaat, krijg je bijna niets. Daarom moeten veel ouderen in Amerika nog hamburgers bakken bij McDonalds of achter de kassa van de supermarkt staan, was de strekking van zijn betoog. Toen het mijn beurt was vroeg ik de aanwezigen of ze wel eens van Chileense, Australische of Deense toestanden hadden gehoord? Uiteraard niet, maar dit zijn zomaar een paar voorbeelden van landen met uitstekend werkende pensioenstelsels die overwegend op DC gebaseerd zijn. Denemarken staat al twee jaar bovenaan Mercers lijst van beste pensioenstelsels. Australië staat nu nog derde maar loopt snel in op Nederland.
Degenen die vinden dat we aan Defined Benefit (DB) moeten blijven vasthouden verwijzen graag naar Amerika zodra DC ter sprake komt. Maandag probeerde een columnist in het FD via een werkelijk onbegrijpelijke zwarte-pietenkronkel die link te leggen. “De Verenigde Naties willen Sinterklaas afschaffen –> dus die begrijpen onze mooie tradities niet –> Pensioen is net als Sinterklaas ook een traditie –> dus de Verenigde Staten zullen ook onze mooie pensioentraditie wel niet begrijpen –> De Verenigde Staten proberen Nederland over te laten stappen op DC –> dus DC moet dan wel slecht zijn voor Nederland.” Zoiets. Nu klinkt Verenigde Naties een beetje als Verenigde Staten, en is Verene Shepperd Jamaicaanse, wat een beetje klinkt als Amerikaanse, maar ik begreep er verder niets van.
Over ‘Amerikaanse toestanden’ dan. In Amerika kunnen werknemers inderdaad vaak zelf bepalen waarin belegd wordt. Ook is het mogelijk op elk gewenst moment de opgebouwde waarde (deels) te liquideren en voortijdig op te nemen. Weliswaar tegen een boete van 10 procent over het opgenomen bedrag, maar dat weerhoudt niet iedereen ervan om voortijdig aan het appeltje voor de dorst te knabbelen. Als men met pensioen gaat kan men er voor kiezen in één keer het hele bedrag uitbetaald te krijgen, iets wat ook velen doen. Al deze factoren veroorzaken ‘Amerikaanse toestanden’ (wat die dan ook mogen zijn). Deze hebben echter niets met het stelsel van Defined Contribution te maken.
Wereldwijd vindt er een verschuiving plaats van DB naar DC. Dat is logisch, dat is eerlijk en toekomstbestendig. Dat we ook in Nederland uiteindelijk zullen overgaan naar (overwegend) individuele DC regelingen staat voor mij als een paal boven water. Dus wanneer in de discussie DB vs. DC de ‘Amerikaanse toestanden’ weer naar voren gebracht worden, breng ik ‘Deense toestanden’ ter sprake. Ik heb geen idee wat dat zijn, maar ze hebben in elk geval niets met DC te maken. Net zomin als ‘Amerikaanse toestanden’ dat hebben.
PS: Om gelijk nog maar wat andere misverstanden weg te nemen over DC. Mensen hoeven niet zelf te beleggen of financiële kennis te hebben. Het risico op een lage rente op de pensioendatum kan afgedekt worden. De hoogte van het pensioen is inderdaad afhankelijk van het rendement dat gemaakt wordt, maar dat is het bij een pensioenfonds ook. Bij een individuele DC regeling kan er, naarmate de deelnemer ouder wordt, minder risico genomen worden met het individueel opgebouwde pensioenkapitaal. Bij een pensioenfonds wordt geen rekening gehouden met de leeftijd of individuele wens van de deelnemer, en zitten alle deelnemers voor een zelfde percentage in aandelen. Ook diegenen die bijna met pensioen gaan of al met pensioen zijn.
