Er is een land waar het loon van de werknemers niet op hun bankrekening wordt gestort, maar in een collectieve pot verdwijnt. Vervolgens wordt er met rekenmethodes en formules een verdeling gemaakt waardoor het bedrag dat je uiteindelijk krijgt niet correspondeert met wat je eigenlijk hebt verdiend. Sommige mensen krijgen veel meer en anderen veel minder.
Over welke communistische heilstaat gaat het hier? Helaas, het gaat hier over Nederland. Ik had er alleen niet bij gezegd dat het om het uitgestelde loon gaat. Precies: je pensioen. We zouden het buitengewoon vreemd en onacceptabel vinden wanneer ons reguliere loon op zo’n vreemde manier verdeeld zou worden. Maar waarom vinden we niet net zo vreemd en onacceptabel dat er ons pensioen zo verdeeld wordt?
Nederland wijkt hier af van veel andere landen. In de meeste landen waar voor pensioen gespaard wordt, sparen mensen voor een individuele pensioenspaarpot. Maar in Nederland sparen de meeste mensen verplicht bij een pensioenfonds en dan verdwijnt je geld in een collectieve pot. Vervolgens moet je maar afwachten wat je daar voor terug krijgt. Er is in ieder geval geen rechtstreeks verband met wat je hebt ingelegd.
Dit principe van collectiviteit zorgt ervoor dat ons pensioenstelsel buitengewoon ongunstig uitpakt voor sommige generaties. Wat nog het meest frappant is, is dat pensioenfondsen beargumenteren dat deelnemers door de collectiviteit wel 4 á 5 maal de inleg aan pensioen terug krijgen. Recent nog in een uitzending van Buitenhof (minuut 32) suggereerde Corien Wortmann, (voorzitter ABP), dat de collectiviteit ‘tientallen procenten’ meer pensioen oplevert. Dat is aantoonbaar niet waar. En in dit animatiefilmpje zegt het ABP dat je inleg vier keer zoveel waard wordt ‘door te delen in pech en geluk’. Je reinste misleiding.
Dat je pensioenkapitaal wel viermaal zo groot kan groeien als wat je hebt ingelegd komt simpelweg door het ‘rente-op-rente-effect’. Dat heeft he-le-maal niets te maken met ‘delen in pech en geluk’. Sterker nog: het is precies andersom! Juist doordat het geld in een collectieve pot verdwijnt, hebben sommige mensen geluk (doordat ze misschien wel zesmaal hun inleg terugkrijgen) en anderen pech omdat ze nog niet éénmaal hun inleg terug krijgen! En ik kan op simpele wijze voorrekenen dat dat laatste waarschijnlijk geldt voor jongeren die nu bij een pensioenfonds beginnen met inleggen.
We nemen een jongere die op zijn/haar 21e gaat werken. De schatting is dat die met 71 jaar en 6 maanden met pensioen mag. Die legt dus ruim 50 jaar in. Zeker 10 jaar langer dan de huidige gepensioneerden. Hoeveel jaar pensioen kan hij of zij daarvoor verwachten? Daarvoor kijken we naar de resterende levensverwachting. Dat is het aantal jaren iemand nog leeft na pensioendatum. Die pensioendatum is vanaf 2021 gekoppeld aan de levensverwachting. Na pensioendatum ontvangt men dan gemiddeld nog zo’n 18 jaar aan pensioen (mannen iets minder, vrouwen iets meer).
En hoeveel betaalt deze jongere voor dat pensioen? Het adagium was altijd ‘je werkt één dag per week voor je pensioen’. Dat is echter al een poosje niet meer zo: de premies zijn de laatste jaren fors gestegen en inmiddels werken we minstens anderhalve dag per week voor ons pensioen. De pensioenverkenner van PGGM/Rabobank geeft aan dat we 14 uur per week voor onze oude dag werken, en ik ga er van uit dat die hun huiswerk wel gedaan hebben. Als ik reken met een 40-urige werkweek betekent dat (14 : 40 =) 35 procent van de tijd.
Als ik dat percentage op het aantal van 50 te werken jaren loslaat, zien we dat deze jongere 35 procent van 50 jaar = 18 jaar van zijn leven werkt voor ‘zijn pensioen’. Een pensioen dat – zo zagen we – toevallig ook gemiddeld 18 jaar duurt. Dit betekent dat deze jongere geen rendement maakt maar niet meer dan ‘tijd voor tijd’ terug krijgt.
Maar het is nog erger. ‘Tijd voor tijd’ zou het zijn als deze jongere een pensioen zou krijgen dat overeen kwam met zijn gemiddeld verdiende salaris. Maar de verwachting is dat dit een stuk lager zal zijn. Jongeren betalen naar verwachting dus meer aan premie dan ze ooit aan pensioen terug zullen ontvangen. Dus nog niet eens één maal de inleg. Met dank aan de collectiviteit in ons oneerlijke pensioenstelsel.
Geen mens zou accepteren dat zijn of haar loon in een collectieve pot zou belanden in plaats van op de eigen bankrekening. Dat we nog altijd accepteren dat dit wél met ons uitgestelde loon gebeurt, is te danken aan onwetendheid en misleidende communicatie van pensioenfondsen. Maar net zoals je gewone loon, kan ook je uitgestelde loon op een persoonlijke pensioenrekening terechtkomen. Daarvoor moet alleen ons pensioenstelsel hervormd worden. En om dat proces te versnellen gaan we binnenkort stappen zetten…