“Ons pensioenstelsel is oneerlijk, star, paternalistisch en zijn doel voorbijgestreefd” (uit: ‘Het Nieuwe Werken aan je pensioen’)
Een paar weken geleden werd de documentaire ‘Zwarte zwanen – gokken met uw pensioenpremie’ uitgezonden. Deze uitzending veroorzaakte behoorlijk wat opschudding en aan de hand van die uitzending werd ik geïnterviewd op Radio 1. Ik had maar ten dele begrip voor de ophef. Ten aanzien van de absurde beloningen – tot wel 100 miljoen per jaar- die sommige vermogensbeheerders (ingehuurd door pensioenfondsen) bleken te verdienen, vond ik de ophef zeer terecht.
Ten aanzien van het ‘gok-aspect’ uit de titel van het programma vond ik de ophef nogal overdreven. Beleggen is immers gokken. Als we niet willen dat er gegokt wordt, moet alles in vastrentende waarden geïnvesteerd worden. Dan wordt er niet gegokt en zijn we zeker van een bepaald rendement. Alleen is dat wel een laag rendement en dat accepteren we ook niet. Meer rendement met minder risico is nu eenmaal niet mogelijk (ook al probeerde het ABP dat zijn deelnemers wijs te maken: vanaf minuut 9). Dus dat er belegd – en zo je wilt: ‘gegokt’ – wordt, daarover zou men zich niet zo druk moeten maken.
Waar men zich wel druk over zou moeten maken – of wat men zich in elk geval zou moeten realiseren – is dat ons pensioenstelsel overeenkomsten met een loterij vertoont. Je hele (werkende) leven wordt een fors deel van je salaris afgedragen voor de oude dag. Wie geluk heeft oud te worden behoort tot de winnaars. Iemand die pech heeft vroegtijdig te overlijden (ik las recent dat twintig procent van de mensen de pensioengerechtigde leeftijd niet haalt) heeft zijn leven lang ingelegd, maar nooit iets gewonnen. Het verschil met de staatsloterij is dat je daar zelf kunt bepalen óf je meedoet en met hoeveel loten je meedoet. En als je liever met de postcodeloterij mee wilt doen, stap je over. Aan de pensioenloterij zijn de meeste Nederlanders echter verplicht mee te doen. Zelfs diegenen die zeker weten dat ze nooit zullen winnen, zoals de mensen waar afgelopen zondag voor gezwommen werd. De regels van de de pensioenloterij zijn zo star, waardoor je niet kunt kiezen met hoeveel loten je meespeelt, je niet kunt stoppen met inleggen en je niet mag overstappen naar een andere loterij. Wel kun je je winstkans vergroten, bijvoorbeeld door te stoppen met roken. Het blijft echter voor de meeste Nederlanders de grootste gok die ze in hun leven wagen en het is wel eens goed hier bij stil te staan.
Dat pensioen altijd een risico met zich meebrengt is niet te voorkomen. Toch is het mogelijk het risico te spreiden. Het risico wordt namelijk veroorzaakt door de vreemde manier waarop we ons leven inrichten. Ruim 40 jaar lang fulltime werken en sparen om vervolgens nog (gemiddeld) 16 jaar ‘van het leven te kunnen genieten’ is een enorme gok. Waarom die gok nemen door maar te hopen dat je zo oud zult worden? Waarom niet al eerder van ‘pensioen’ genieten en als gevolg daarvan wat langer doorwerken? Hierdoor spreid je het risico en als je de 67 niet haalt, heb je in elk geval al van een deel van je pensioen genoten. Hoe dat precies in zijn werk gaat? Dat vertel ik hier niet. Dat kun je lezen in Het Nieuwe Werken aan je pensioen.
