Categorieën
Pensioenblog

Amerikaanse toestanden? Zullen we het vanaf nu over Deense toestanden hebben?

“Ons pensioenstelsel is oneerlijk, star, paternalistisch en zijn doel voorbijgestreefd” (uit: ‘Het Nieuwe Werken aan je pensioen’)

Enkele weken geleden mocht ik een presentatie geven op een pensioenbijeenkomst. Ik was een beetje een vreemde eend in de bijt aangezien de overige sprekers en aanwezigen pensioenfonds- en vakbondsmensen waren. Ik werd uitgenodigd om over ‘Het Nieuwe Werken aan je pensioen’ te komen spreken. Mijn verhaal laat mensen vooral op een andere manier denken over pensioen, maar tegelijkertijd is het een pleidooi voor een nieuw, eerlijk, flexibel en toekomstbestendig pensioenstelsel. Een stelsel gebaseerd op individuele beschikbare premieregelingen, Defined Contribution (DC) dus. Dat is niet bepaald in lijn met dat waar pensioenfondsen voor staan, en ik was dan ook positief verrast dat ik uitgenodigd werd. Op deze manier kon er tenminste discussie ontstaan.

Voor mij sprak iemand die geen goed woord over had voor DC. De aanwezigen werden gewaarschuwd voor ‘Amerikaanse toestanden’. Daar moeten mensen zelf beleggen en zijn ze voor hun pensioen afhankelijk van de beurs. En als de rente laag staat als je met pensioen gaat, krijg je bijna niets. Daarom moeten veel ouderen in Amerika nog hamburgers bakken bij McDonalds of achter de kassa van de supermarkt staan, was de strekking van zijn betoog. Toen het mijn beurt was vroeg ik de aanwezigen of ze wel eens van Chileense, Australische of Deense toestanden hadden gehoord? Uiteraard niet, maar dit zijn zomaar een paar voorbeelden van landen met uitstekend werkende pensioenstelsels die overwegend op DC gebaseerd zijn. Denemarken staat al twee jaar bovenaan Mercers lijst van beste pensioenstelsels. Australië staat nu nog derde maar loopt snel in op Nederland.

Degenen die vinden dat we aan Defined Benefit (DB) moeten blijven vasthouden verwijzen graag naar Amerika zodra DC ter sprake komt. Maandag probeerde een columnist in het FD via een werkelijk onbegrijpelijke zwarte-pietenkronkel die link te leggen. “De Verenigde Naties willen Sinterklaas afschaffen –> dus die begrijpen onze mooie tradities niet –> Pensioen is net als Sinterklaas ook een traditie –> dus de Verenigde Staten zullen ook onze mooie pensioentraditie wel niet begrijpen –> De Verenigde Staten proberen Nederland over te laten stappen op DC –> dus DC moet dan wel slecht zijn voor Nederland.” Zoiets. Nu klinkt Verenigde Naties een beetje als Verenigde Staten, en is Verene Shepperd Jamaicaanse, wat een beetje klinkt als Amerikaanse, maar ik begreep er verder niets van.

Over ‘Amerikaanse toestanden’ dan. In Amerika kunnen werknemers inderdaad vaak zelf bepalen waarin belegd wordt. Ook is het mogelijk op elk gewenst moment de opgebouwde waarde (deels) te liquideren en voortijdig op te nemen. Weliswaar tegen een boete van 10 procent over het opgenomen bedrag, maar dat weerhoudt niet iedereen ervan om voortijdig aan het appeltje voor de dorst te knabbelen. Als men met pensioen gaat kan men er voor kiezen in één keer het hele bedrag uitbetaald te krijgen, iets wat ook velen doen. Al deze factoren veroorzaken ‘Amerikaanse toestanden’ (wat die dan ook mogen zijn). Deze hebben echter niets met het stelsel van Defined Contribution te maken.

Wereldwijd vindt er een verschuiving plaats van DB naar DC. Dat is logisch, dat is eerlijk en toekomstbestendig. Dat we ook in Nederland uiteindelijk zullen overgaan naar (overwegend) individuele DC regelingen staat voor mij als een paal boven water. Dus wanneer in de discussie DB vs. DC de ‘Amerikaanse toestanden’ weer naar voren gebracht worden, breng ik ‘Deense toestanden’ ter sprake. Ik heb geen idee wat dat zijn, maar ze hebben in elk geval niets met DC te maken. Net zomin als ‘Amerikaanse toestanden’ dat hebben.

PS:  Om gelijk nog maar wat andere misverstanden weg te nemen over DC. Mensen hoeven niet zelf te beleggen of financiële kennis te hebben. Het risico op een lage rente op de pensioendatum kan afgedekt worden.  De hoogte van het pensioen is inderdaad afhankelijk van het rendement dat gemaakt wordt, maar dat is het bij een pensioenfonds ook. Bij een individuele DC regeling kan er, naarmate de deelnemer ouder wordt, minder risico genomen worden met het individueel opgebouwde pensioenkapitaal. Bij een pensioenfonds wordt geen rekening gehouden met de leeftijd of individuele wens van de deelnemer, en zitten alle deelnemers voor een zelfde percentage in aandelen. Ook diegenen die bijna met pensioen gaan of al met pensioen zijn.

Categorieën
Pensioenblog

Het generatieconflict brandt los

Ik was positief verrast door het artikel in de Volkskrant van afgelopen zaterdag van Yvonne Hofs, waarin ze een vuurspuwer ter hand nam. In dit artikel richt ze zich tot alle boze 60-plussers, waarbij ze de redenen die voor die boosheid worden aangegeven een voor een weerlegt. Zou dit nu het smeulende generatieconflict kunnen doven? Verre van dat. Twitter ontplofte, er waren heel veel emotionele reacties, maar nauwelijks inhoudelijke. Wat ik niet zo handig vond was de titel en het format van het artikel. Een brief waarin 60-plussers ‘persoonlijk’ aangeschreven worden en waarvan de titel luidt: ‘Beste 60-plussers, ik schrik van jullie schaamteloze egoïsme en onwetendheid’. Tja, als ik voor schaamteloze egoïst uitgemaakt zou worden zou ik ook boos worden, al voordat ik een letter gelezen had. Dus waar het inhoudelijk een zeer goed stuk is, gooide het olie op het vuur. Toch raad ik iedereen (en zeker de 60-plussers) aan het artikel goed te lezen. Vergeet de titel en lees de feiten, want die kloppen. Het is wellicht anders dan je dacht en het is zeker anders dan populist Henk Krol iedereen probeert wijs te maken, maar het is wél de waarheid. Het generatieconflict gaan we er alleen niet mee oplossen.

Dat conflict is een logisch gevolg van een stelsel met een collectieve spaarpot, waarbij er geen absoluut verband is tussen inleg en uitkering. Een stelsel waarbij iemand nooit precies krijgt waar hij recht op heeft. Hierdoor denkt iedereen benadeeld te worden, zelfs diegenen die bevoordeeld worden. De enige manier om dit conflict op te lossen is overgaan van collectieve pensioenspaarpotten naar individuele. Wat jij spaart is en blijft van jou en daar hoef je met niemand een conflict over te hebben.

Categorieën
Pensioenblog

Gokken met uw pensioen? Gokken met uw leven!

“Ons pensioenstelsel is oneerlijk, star, paternalistisch en zijn doel voorbijgestreefd” (uit: ‘Het Nieuwe Werken aan je pensioen’)

Een paar weken geleden werd de documentaire ‘Zwarte zwanen – gokken met uw pensioenpremie’ uitgezonden. Deze uitzending veroorzaakte behoorlijk wat opschudding en aan de hand van die uitzending werd ik geïnterviewd op Radio 1. Ik had maar ten dele begrip voor de ophef. Ten aanzien van de absurde beloningen – tot wel 100 miljoen per jaar-  die sommige vermogensbeheerders (ingehuurd door pensioenfondsen) bleken te verdienen, vond ik de ophef zeer terecht.
Ten aanzien van het ‘gok-aspect’ uit de titel van het programma vond ik de ophef nogal overdreven. Beleggen is immers gokken. Als we niet willen dat er gegokt wordt, moet alles in vastrentende waarden geïnvesteerd worden. Dan wordt er niet gegokt en zijn we zeker van een bepaald rendement. Alleen is dat wel een laag rendement en dat accepteren we ook niet. Meer rendement met minder risico is nu eenmaal niet mogelijk (ook al probeerde het ABP dat zijn deelnemers wijs te maken:
vanaf minuut 9). Dus dat er belegd – en zo je wilt: ‘gegokt’ – wordt, daarover zou men zich niet zo druk moeten maken.

Waar men zich wel druk over zou moeten maken – of wat men zich in elk geval zou moeten realiseren – is dat ons pensioenstelsel overeenkomsten met een loterij vertoont. Je hele (werkende) leven wordt een fors deel van je salaris afgedragen voor de oude dag. Wie geluk heeft oud te worden behoort tot de winnaars. Iemand die pech heeft vroegtijdig te overlijden (ik las recent dat twintig procent van de mensen de pensioengerechtigde leeftijd niet haalt) heeft zijn leven lang ingelegd, maar nooit iets gewonnen. Het verschil met de staatsloterij is dat je daar zelf kunt bepalen óf je meedoet en met hoeveel loten je meedoet. En als je liever met de postcodeloterij mee wilt doen, stap je over. Aan de pensioenloterij zijn de meeste Nederlanders echter verplicht mee te doen. Zelfs diegenen die zeker weten dat ze nooit zullen winnen, zoals de mensen waar afgelopen zondag voor gezwommen werd. De regels van de de pensioenloterij zijn zo star, waardoor je niet kunt kiezen met hoeveel loten je meespeelt, je niet kunt stoppen met inleggen en je niet mag overstappen naar een andere loterij. Wel kun je je winstkans vergroten, bijvoorbeeld door te stoppen met roken. Het blijft echter voor de meeste Nederlanders de grootste gok die ze in hun leven wagen en het is wel eens goed hier bij stil te staan.

Dat pensioen altijd een risico met zich meebrengt is niet te voorkomen. Toch is het mogelijk het risico te spreiden. Het risico wordt namelijk veroorzaakt door de vreemde manier waarop we ons leven inrichten. Ruim 40 jaar lang fulltime werken en sparen om vervolgens nog (gemiddeld) 16 jaar ‘van het leven te kunnen genieten’ is een enorme gok. Waarom die gok nemen door maar te hopen dat je zo oud zult worden? Waarom niet al eerder van ‘pensioen’ genieten en als gevolg daarvan wat langer doorwerken? Hierdoor spreid je het risico en als je de 67 niet haalt, heb je in elk geval al van een deel van je pensioen genoten. Hoe dat precies in zijn werk gaat? Dat vertel ik hier niet. Dat kun je lezen in Het Nieuwe Werken aan je pensioen.