Ik was positief verrast door het artikel in de Volkskrant van afgelopen zaterdag van Yvonne Hofs, waarin ze een vuurspuwer ter hand nam. In dit artikel richt ze zich tot alle boze 60-plussers, waarbij ze de redenen die voor die boosheid worden aangegeven een voor een weerlegt. Zou dit nu het smeulende generatieconflict kunnen doven? Verre van dat. Twitter ontplofte, er waren heel veel emotionele reacties, maar nauwelijks inhoudelijke. Wat ik niet zo handig vond was de titel en het format van het artikel. Een brief waarin 60-plussers ‘persoonlijk’ aangeschreven worden en waarvan de titel luidt: ‘Beste 60-plussers, ik schrik van jullie schaamteloze egoïsme en onwetendheid’. Tja, als ik voor schaamteloze egoïst uitgemaakt zou worden zou ik ook boos worden, al voordat ik een letter gelezen had. Dus waar het inhoudelijk een zeer goed stuk is, gooide het olie op het vuur.Toch raad ik iedereen (en zeker de 60-plussers) aan het artikel goed te lezen. Vergeet de titel en lees de feiten, want die kloppen. Het is wellicht anders dan je dacht en het is zeker anders danpopulist Henk Kroliedereen probeert wijs te maken, maar het is wél de waarheid. Het generatieconflict gaan we er alleen niet mee oplossen.
Dat conflict is een logisch gevolg van een stelsel met een collectieve spaarpot, waarbij er geen absoluut verband is tussen inleg en uitkering. Een stelsel waarbij iemand nooit precies krijgt waar hij recht op heeft. Hierdoor denkt iedereen benadeeld te worden, zelfs diegenen die bevoordeeld worden. De enige manier om dit conflict op te lossen is overgaan van collectieve pensioenspaarpotten naar individuele. Wat jij spaart is en blijft van jou en daar hoef je met niemand een conflict over te hebben.
Een paar weken geleden werd de documentaire ‘Zwarte zwanen – gokken met uw pensioenpremie’ uitgezonden. Deze uitzending veroorzaakte behoorlijk wat opschudding en aan de hand van die uitzending werd ik geïnterviewd op Radio 1. Ik had maar ten dele begrip voor de ophef. Ten aanzien van de absurde beloningen – tot wel 100 miljoen per jaar- die sommige vermogensbeheerders (ingehuurd door pensioenfondsen) bleken te verdienen, vond ik de ophef zeer terecht. Ten aanzien van het ‘gok-aspect’ uit de titel van het programma vond ik de ophef nogal overdreven. Beleggen is immers gokken. Als we niet willen dat er gegokt wordt, moet alles in vastrentende waarden geïnvesteerd worden. Dan wordt er niet gegokt en zijn we zeker van een bepaald rendement. Alleen is dat wel een laag rendement en dat accepteren we ook niet. Meer rendement met minder risico is nu eenmaal niet mogelijk (ook al probeerde het ABP dat zijn deelnemers wijs te maken: vanaf minuut 9). Dus dat er belegd – en zo je wilt: ‘gegokt’ – wordt, daarover zou men zich niet zo druk moeten maken.
Waar men zich wel druk over zou moeten maken – of wat men zich in elk geval zou moeten realiseren – is dat ons pensioenstelsel overeenkomsten met een loterij vertoont. Je hele (werkende) leven wordt een fors deel van je salaris afgedragen voor de oude dag. Wie geluk heeft oud te worden behoort tot de winnaars. Iemand die pech heeft vroegtijdig te overlijden (ik las recent dat twintig procent van de mensen de pensioengerechtigde leeftijd niet haalt) heeft zijn leven lang ingelegd, maar nooit iets gewonnen. Het verschil met de staatsloterij is dat je daar zelf kunt bepalen óf je meedoet en met hoeveel loten je meedoet. En als je liever met de postcodeloterij mee wilt doen, stap je over. Aan de pensioenloterij zijn de meeste Nederlanders echter verplicht mee te doen. Zelfs diegenen die zeker weten dat ze nooit zullen winnen, zoals de mensen waar afgelopen zondag voor gezwommen werd. De regels van de de pensioenloterij zijn zo star, waardoor je niet kunt kiezen met hoeveel loten je meespeelt, je niet kunt stoppen met inleggen en je niet mag overstappen naar een andere loterij. Wel kun je je winstkans vergroten, bijvoorbeeld door te stoppen met roken. Het blijft echter voor de meeste Nederlanders de grootste gok die ze in hun leven wagen en het is wel eens goed hier bij stil te staan.
Dat pensioen altijd een risico met zich meebrengt is niet te voorkomen. Toch is het mogelijk het risico te spreiden. Het risico wordt namelijk veroorzaakt door de vreemde manier waarop we ons leven inrichten. Ruim 40 jaar lang fulltime werken en sparen om vervolgens nog (gemiddeld) 16 jaar ‘van het leven te kunnen genieten’ is een enorme gok. Waarom die gok nemen door maar te hopen dat je zo oud zult worden? Waarom niet al eerder van ‘pensioen’ genieten en als gevolg daarvan wat langer doorwerken? Hierdoor spreid je het risico en als je de 67 niet haalt, heb je in elk geval al van een deel van je pensioen genoten. Hoe dat precies in zijn werk gaat? Dat vertel ik hier niet. Dat kun je lezen in Het Nieuwe Werken aan je pensioen.
Vorig weekend was de algemene ledenvergadering van de 50PLUS partij. Henk Krol pleitte er daar voor zo snel mogelijk nieuwe verkiezingen te houden. Niet verrassend, want peilingen gaven aan dat de partij op veel meer zetels kon rekenen dan de twee die ze nu hebben. Ik schreef al eerder dat Krol er niet voor terugdeinst glashard te liegen om een bepaald beeld te schetsen van de positie van ouderen in ons land. Daarnaast buit Krol het gebrek aan pensioenkennis uit, waarmee hij probeert één generatie te bevoordelen.
Allereerst doet hij dat door er steeds op te wijzen dat de inkomens van gepensioneerden al enkele jaren niet meer gecorrigeerd zijn voor inflatie. Dat klopt. Alleen daar zijn de werkende mensen minstens zo hard de dupe van. Het niet indexeren van pensioenen raakt iedere deelnemer van een pensioenfonds en vooral degenen die nog actief inleggen. Hun ingelegde premies worden dat jaar namelijk ook niet geïndexeerd. Er wordt minder ingelegd, daardoor is er minder geld dat kan renderen voor de toekomst en er worden zo minder pensioenrechten opgebouwd. Ten tweede geldt dat ook voor het korten op de pensioenen alle deelnemers – dus ook diegenen die werken – worden gekort. Op dit punt worden gepensioneerden dus niet , zoals Henk steeds roept ‘stelselmatig extra hard uitgemolken’. Alleen de gepensioneerden merken het nu en de werkende bevolking in de toekomst.
Belangrijker is misschien nog wel dat er andere pensioen gerelateerde zaken zijn die juist de werkenden raken en niet de gepensioneerden, maar daar hoor je Krol niet over. Zo zijn de pensioenpremies de afgelopen jaren flink verhoogd. De premies liggen bij veel fondsen inmiddels rond de 25% (ABP, PFZW) waar ze in de jaren ‘90 vaak nog geen 10% waren. Sommige jaren werden er zelfs premievakanties gegeven. Daarnaast heeft de enkele jaren geleden ingezette overgang van eind- naar middelloonregeling de huidige gepensioneerden niet of nauwelijks geraakt – voor hen golden overgangsregelingen – maar voor degenen die nu in de 30 of 40 zijn, betekent dit een achteruitgang in pensioen van vermoedelijk 10 tot 30%. Bovendien moeten zij tot hun 67ste doorwerken, terwijl de huidige gepensioneerden met hun 65ste (en vaak nog veel eerder) met pensioen mochten. Vrijwel niemand realiseert zich deze feiten en daardoor kan Krol het beeld blijven schetsen van ‘gepakte gepensioneerden’. Maar wie worden er nu extra gepakt? Juist ja, de werkenden.
Niet eerder was er een partij die strikt de belangen van één bepaalde generatie vertegenwoordigde. Het is gebruikelijk dat partijen een segment van het volk vertegenwoordigen – de ondernemers, de arbeiders, Christenen of dierenliefhebbers – maar deze partijen vertegenwoordigen wel zowel jong als oud. De meeste partijen hebben een eigen een jongerenafdeling, de 50PLUS partij uiteraard niet. Die komt op voor maar één generatie: de babyboomers. Je zou dat egoïstisch kunnen noemen. Meer zetels voor deze partij is dan ook een slechte zaak, want dat zal de kloof tussen generaties vergroten en het conflict over pensioen tussen jong en oud doen oplaaien. Een groter gevaar is dat de werkenden niet meer solidair willen zijn met de gepensioneerden.
Maar er is hoop. Zo overduidelijk liegen blijft niet onopgemerkt. Het imago van Henk begint af te brokkelen. Door het faillissement van zijn bedrijven krijgen ook de 50PLUS-aanhangers zelf door, dat hun keurig articulerende voorman eigenlijk een verkoper in seksartikelen is. Dat vinden veel ouderen wat minder keurig. En waar de partij in de peilingen van februari nog op 24 zetels uitkwam, zakte ze in de peilingen van deze week verder terug naar 11 zetels. Nog 11 eraf en we zijn verlost van deze polarisatiepartij en haar pensionado-populist.
